در کدام مناطق ساخت سوله ممنوع است؟

 

^{گاهی همه چیز برای شروع پروژه آماده است؛ زمین وسیع است، دسترسی خوب، و قیمت هم وسوسه برانگیز. اما آنچه در زیر این خاک نهفته است، می تواند سرنوشت سوله را از ریشه تغییر دهد. مراحل ساخت سوله، تنها شامل نصب چند قاب فلزی نیست؛ بازی با نیروهای زمین، آب، باد و زمان است. اگر یکی از این عناصر نادیده گرفته شود، سازه ای که با هزار زحمت برپا می شود، می تواند روزی فروبریزد.}

^{بسیاری از کارفرمایان تصور می کنند مشکل، فقط در طراحی یا مصالح است، اما گاهی خود محل ساخت سوله، ممنوعه ای است که باید از آن دوری کرد. مناطقی در ایران وجود دارند که شرایط طبیعی شان با سازه های فلزی سازگار نیست؛ نه از روی سلیقه، بلکه به حکم علم. در ادامه، با این مناطق و دلایل ممنوعیت ساخت در آن ها آشنا می شویم.}

^{زمین هایی که زیر پای سوله را می کشند}

^{زمینی که از دور صاف و محکم به نظر می رسد، همیشه امن نیست. گاهی خاک، رُسی، نرم یا اشباع از رطوبت است و زیر بار وزن سوله تاب نمی آورد. در چنین مواردی، حتی بهترین فونداسیون هم ممکن است دچار نشست شود و اسکلت فلزی دچار انحراف گردد.}

^{در نواحی شمالی ایران، خاک های رسی و مرطوب فراوان اند. اگر در این مناطق قصد ساخت سوله دارید، باید با اجرای فونداسیون عمیق یا شمع کوبی، بار سازه را به لایه های سخت تر زمین منتقل کنید. اما توجه داشته باشید که این کار هزینه زیادی دارد و در بسیاری از طرح های شهری، ساخت سوله بدون اصلاح کامل خاک ممنوع است.}

^{ساده تر بگوییم: اگر خاک زمین نفس ندارد، سوله هم دوام نخواهد داشت.}

^{سیلاب هایی که راه بازگشتی در ساخت سوله ندارند}

^{کافی ست باران شدیدی ببارد تا آن زمین خشک و صاف، تبدیل به رودخانه شود. مناطقی که در مسیر سیلاب ها یا در حاشیه رودخانه های فصلی قرار دارند، هرگز برای ساخت سوله مناسب نیستند. حتی اگر سال ها بدون حادثه باقی مانده باشند.}

^{در مراحل ساخت سوله صنعتی، یکی از نخستین موارد، بررسی نقشه های هیدرولوژیکی است. اگر زمین در مسیر جریان آب های سطحی باشد، اغلب شهرداری ها مجوز ساخت نمی دهند. ساخت سوله در چنین مناطقی نه تنها از نظر فنی پرریسک است، بلکه از دید قانون نیز تخلف محسوب می شود. تجربه ثابت کرده که آب، راه خودش را پیدا می کند و اگر مسیرش را با سازه ای ببندید، روزی آن را باز خواهد کرد.}

^{زمین هایی که هر لحظه ممکن است بلرزند}

^{ایران کشوری زلزله خیز است، اما همه مناطق خطر یکسانی ندارند. در نواحی ای که گسل های فعال عبور می کنند مانند تهران، کرمان، فارس و قزوین، ساخت سوله تنها با رعایت استانداردهای سخت گیرانه زلزله مجاز است. سوله ها به دلیل دهانه های عریض و ارتفاع زیاد، نسبت به ساختمان های معمولی آسیب پذیرترند. اگر فونداسیون، اتصالات و مهاربندها بر اساس آیین نامه لرزه ای طراحی نشوند، با کوچک ترین لرزش ممکن است سازه از تعادل خارج شود. در واقع، ساخت سوله بر روی گسل یا در حریم آن، مانند نشستن بر لبه آتش است؛ دیر یا زود پیامدش را خواهید دید.}

^{رطوبتی که فولادهای ساخت سوله را می بلعد}

^{در مناطق ساحلی، به ویژه اطراف خلیج فارس، دشمن پنهان فولاد، رطوبت و شوری هوا است. در چنین محیط هایی، اگر سازه به درستی محافظت نشود، خوردگی به سرعت آغاز می شود و عمر سوله را به چند سال کاهش می دهد. مهندسان برای این مناطق پیشنهاد می کنند از پوشش های ضدخوردگی، رنگ های اپوکسی و سیستم تهویه کنترل شده استفاده شود. حتی نوع پیچ ومهره و ضخامت ورق های فولادی باید بر اساس شرایط اقلیمی انتخاب شود.}

^{اگر چنین استانداردهایی در مراحل ساخت سوله خرپایی، یو بی ام، قوسی، تیرورقی و انواع سوله های دیگر رعایت نشود، سازمان های بندری و ارگان های نظارتی اجازه ساخت نخواهند داد. ساخت سوله در محیط شور و مرطوب بدون تمهیدات ویژه، یعنی امضای حکم فرسودگی زودهنگام سازه.}

^{زمین های شیب دار؛ بازی خطرناک با تعادل در ساخت سوله}

^{در نگاه اول، دامنه کوهستان شاید محل جذابی برای احداث سوله به نظر برسد؛ مناظر زیبا، هوای خنک و دوری از ازدحام. اما از دید مهندسی، زمین های شیب دار بزرگ ترین چالش برای تعادل سوله اند. حتی اختلاف چند متری در ارتفاع می تواند نیروهای جانبی خطرناکی را ایجاد کند. در چنین زمین هایی برای اصلاح سطح، باید خاک برداری گسترده یا دیوارهای حائل ساخته شود. این کار نه تنها هزینه بر است، بلکه در بسیاری از مناطق کوهستانی به دلیل خطر رانش زمین ممنوع اعلام شده است. گاهی ارزان ترین زمین ها، پرخطرترین انتخاب ها هستند.}

^{بادهایی که به جان سقف سوله می افتند}

^{در مناطقی مانند سیستان و بلوچستان یا شرق خراسان، بادهای شدید پدیده ای عادی است. اما همین بادها اگر در طراحی سازه در نظر گرفته نشوند، می توانند سقف سوله را از جا بکنند. برای ساخت سوله در نواحی بادخیز، استفاده از مهاربندهای قوی، ورق های سقفی مقاوم و فونداسیون سنگین ضروری است. مهندسان باید جهت باد غالب را بشناسند و سازه را به گونه ای طراحی کنند که نیروی باد در آن توزیع شود. در غیر این صورت، حتی یک طوفان چند دقیقه ای می تواند خسارتی میلیون تومانی برجای بگذارد.}

^{وقتی قانون هم اجازه ساخت سوله را نمی دهد}

^{برخی شهرها برای نظم دهی به توسعه صنعتی، محدوده هایی را مشخص کرده اند که خارج از آن، ساخت سوله یا هر سازه صنعتی دیگری غیرمجاز است. این قوانین معمولاً در طرح های جامع شهری و منطقه بندی ها ثبت شده اند. به عنوان مثال، در بسیاری از شهرها، ساخت سوله در حریم جاده های اصلی، اطراف منابع آب یا مناطق مسکونی ممنوع است. هدف از این محدودیت ها، حفظ ایمنی، جلوگیری از آلودگی و کنترل گسترش بی رویه صنایع است.}

^{اگر کارفرما بدون بررسی ضوابط محلی اقدام به آغاز مراحل ساخت سوله کند، احتمال توقف پروژه و پلمب سازه بسیار بالاست. بررسی نقشه های شهری و استعلام از شهرداری، پیش از شروع هرگونه عملیات، یک ضرورت است نه تشریفات اداری.}

^{انتخاب زمین؛ آغاز یا پایان موفقیت؟}

^{واقعیت این است که در ساخت سوله، گران ترین اشتباه، انتخاب اشتباه محل است. گاهی زمین ارزان، فقط به این دلیل ارزان است که کسی جرات ساخت روی آن را ندارد. بررسی خاک، شرایط اقلیمی، نزدیکی به گسل، مسیر سیلاب و حتی سرعت باد در منطقه، همه باید پیش از خرید زمین انجام شود. یک سازنده حرفه ای، ابتدا زمین را می سنجد و سپس تصمیم می گیرد؛ اما سازنده سودجو، ابتدا قرارداد می بندد و بعد دنبال راه چاره می گردد. نتیجه ی این تفاوت، همان مرز میان یک پروژه موفق و فاجعه ای پرهزینه است.}

^{جمع بندی}

^{ممنوعیت ساخت سوله در برخی مناطق، از سر سخت گیری نیست؛ بلکه نتیجه تجربه، آزمایش و علم است. خاک، باد، آب و زلزله، عواملی اند که هیچ قراردادی با انسان ندارند. اگر طبیعت به زبان خود هشدار داده که «اینجا نساز»، بهتر است گوش کنیم. ساخت سوله باید بر پایه شناخت زمین و احترام به قوانین طبیعت انجام شود، نه صرفاً بر اساس قیمت زمین یا سرعت اجرا. سوله ای که در مکان درست ساخته شود، سال ها با اطمینان کار می کند؛ اما سوله ای که در زمین نامناسب برپا گردد، پیش از بهره برداری، به دردسر و زیان تبدیل خواهد شد.}