چرا وگان شدن می‌تواند هزینهٔ زندگی را کاهش دهد؟

1404.09.06

Cinema Doost

^{بررسی اقتصادی، بهداشتی و زیست‌محیطی سبک زندگی وگان}

^{در سال‌های اخیر، واژهٔ «وگان» دیگر فقط نام یک رژیم غذایی نیست؛ بلکه نشانه‌ای از یک شیوهٔ زندگی آگاهانه است. گرچه بسیاری از افراد به‌دلایل اخلاقی، سلامت یا محیط‌زیست به سمت وگان‌شدن می‌روند، اما یک دلیل مهم دیگر نیز وجود دارد که کمتر درباره‌اش گفته شده: کاهش هزینه‌های زندگی.}
^{در نگاه اول شاید تصور شود حذف گوشت، مرغ، ماهی، لبنیات و تخم‌مرغ از رژیم غذایی، زندگی را پرهزینه‌تر می‌کند؛ اما بررسی‌های میدانی و پژوهشی نشان می‌دهد که در اکثر کشورها، تغذیهٔ مبتنی بر گیاهان ارزان‌تر و پایدارتر از رژیم‌های متکی بر محصولات حیوانی است.}

^{۱. هزینهٔ مواد اولیه: چرا گیاهی ارزان‌تر است؟}

^{اگر به سبد خرید خانوار نگاه کنیم، معمولاً بیشترین سهم هزینه به گوشت و لبنیات اختصاص دارد. در ایران نیز قیمت گوشت قرمز، مرغ، ماهی، تخم‌مرغ و لبنیات طی دو دههٔ اخیر با نوسان‌های شدید، همواره رو به افزایش بوده است.}
^{در مقابل، حبوبات، غلات، سبزیجات، میوه‌ها و آجیل‌ها معمولاً نوسان قیمت کمتری داشته و در مجموع از نظر وزنِ قابل استفاده، هزینهٔ کمتری دارند.}

^{چرا محصولات حیوانی گران‌ترند؟}

^{برای تولید یک کیلو گوشت، حجم بالایی از خوراک دام، آب و انرژی مصرف می‌شود. دام‌ها قبل از اینکه خوراک‌شان تبدیل به گوشت قابل مصرف شود، بخش زیادی از آن را صرف متابولیسم، تنفس و حرکت می‌کنند. به عبارتی، تبدیل خوراک به کالری قابل‌مصرف در دام بسیار ناکارآمد است.}
^{به همین دلیل است که در اقتصاد کشاورزی اصطلاحی وجود دارد به نام «هزینهٔ نهفته»، یعنی هزینه‌هایی که مصرف‌کننده نمی‌بیند اما روی قیمت نهایی اثر می‌گذارد: خوراک دام، واکسن، آنتی‌بیوتیک، هزینهٔ دامداری، نیروی کار، انرژی، حمل‌ونقل، بسته‌بندی و زنجیرهٔ سرد.}

^{در مقابل، تولید و عرضهٔ حبوبات، غلات و سبزیجات میان‌بر بیشتری دارد و فرآیند آن ساده‌تر است. انرژی و منابع کمتری مصرف می‌شود و همین کاهش هزینه‌ها باعث می‌شود محصولات گیاهی پایدار و ارزان باشند.}

^{۲. هزینهٔ درمان و سلامت: رژیم وگان چگونه خرج بیمارستان را کمتر می‌کند؟}

^{محصولات حیوانی تنها روی جیب تأثیر نمی‌گذارند؛ بلکه روی سلامت نیز اثر مستقیم دارند. مشکل اصلی در چربی‌های اشباع، کلسترول و ترکیبات التهابی موجود در گوشت قرمز و فراورده‌های حیوانی است.}

^{برخی عوارض شناخته‌شدهٔ مصرف محصولات حیوانی:}

^{افزایش خطر بیماری‌های قلبی-عروقی}
^{افزایش LDL (کلسترول بد)}
^{افزایش احتمال دیابت نوع ۲}
^{افزایش التهاب‌های مزمن}
^{افزایش ریسک سرطان‌های مرتبط با خوراکی‌های فرآوری‌شدهٔ حیوانی}
^{فشار اضافه روی سیستم گوارش}

^{در مقابل، رژیم وگان — در صورت رعایت تنوع غذایی — سرشار از فیبر، آنتی‌اکسیدان‌ها، ویتامین‌ها و کربوهیدرات‌های پیچیده است که به سلامت قلب، روده و سیستم ایمنی کمک می‌کند.}

^{هر ساله میلیون‌ها نفر بخشی از درآمدشان را صرف درمان بیماری‌هایی می‌کنند که بخش مهمی از آن‌ها با اصلاح رژیم غذایی قابل پیشگیری است. هزینهٔ معاینات، آزمایش‌ها، داروها و ویزیت‌های پی‌درپی، به‌مرور به یکی از سنگین‌ترین بخش‌های هزینه‌های خانواده تبدیل می‌شود.}
^{در حالی که مطالعات متعدد نشان داده‌اند رژیم‌های مبتنی بر گیاه می‌توانند فشار خون را کاهش دهند، وزن را متعادل نگه دارند و خطر بیماری‌های قلبی و دیابت را پایین بیاورند.}

^{پس کاهش هزینهٔ درمانی یکی از مزایای غیرمستقیم اما بسیار مهم وگان‌شدن است.}

^{۳. دوام غذاهای گیاهی: ماندگاری بیشتر برابر است با ضایعات کمتر}

^{غذاهای گیاهی مانند برنج، لوبیا، عدس، نخود، لپه، جو دوسر، کنسرو لوبیا، سویا، غلات و حتی برخی سبزیجات ریشه‌ای مانند سیب‌زمینی و هویج ماندگاری بالایی دارند. این به معنای کاهش ضایعات غذایی و استفادهٔ بیشتر از موادی است که خریداری می‌کنید.}

^{در مقابل، گوشت، مرغ، ماهی و لبنیات حتی در یخچال نیز عمر کوتاهی دارند و اغلب در معرض فساد هستند. همین موضوع باعث می‌شود بخش قابل توجهی از غذاهای منجمد یا تازه قبل از مصرف دور ریخته شود و این یعنی هزینهٔ پسماند غذایی بیشتر.}

^{با نگهداری مناسب، حبوبات و غلات می‌توانند ماه‌ها و حتی سال‌ها سالم بمانند. همین مسئله باعث می‌شود خرید عمدهٔ آن‌ها اقتصادی و مقرون‌به‌صرفه باشد.}

^{۴. هزینهٔ انرژی و پخت‌وپز: چرا غذای گیاهی کم‌هزینه‌تر است؟}

^{پخت گوشت معمولاً زمان‌بر است. برای مثال پخت خورشت‌های گوشتی، مرغ بریان یا تهیهٔ غذاهای پروتئینی حیوانی انرژی و وقت بیشتری می‌گیرد. این یعنی مصرف بیشتر گاز، برق یا سوخت و همچنین زمان بیشتر.}

^{در مقابل، غذاهای گیاهی مانند خوراک لوبیا، عدسی، آش‌ها، برنج و سبزیجات بخارپز در زمان کمتر و با انرژی پایین‌تری قابل تهیه‌اند. سویا نیز با وجود اینکه پروتئین بالایی دارد، در چند دقیقه قابل طبخ است.}
^{این موضوع اگرچه شاید در نگاه اول کوچک به نظر برسد، اما در طول یک ماه و یک سال، بخش قابل توجهی از هزینه‌های پخت‌وپز را کاهش می‌دهد.}

^{۵. منعطف بودن غذاهای وگان: تنوع بالا، هزینهٔ کمتر}

^{غذاهای گیاهی قابلیت ترکیب بسیار بالایی دارند. یک خانواده می‌تواند با چند قلم مادهٔ غذایی مانند عدس، گوجه، سیب‌زمینی، نان کامل و برنج، ده‌ها غذای مختلف و ارزان تهیه کند.}

^{از طرف دیگر، بخش عمده‌ای از غذاهای سنتی ایرانی خودشان ذاتاً گیاهی هستند. مثل:}

^{عدس‌پلو}
^{لوبیاپلو}
^{آش‌ها و سوپ‌های گیاهی}
^{کوکو سبزی و کوکو سیب‌زمینی نسخه‌های وگان}
^{میرزا قاسمی (بدون تخم‌مرغ)}
^{دلمه‌های گیاهی}
^{سمبوسه‌های گیاهی}
^{کتلت عدس یا نخود}

^{بنابراین وگان‌شدن به معنای ورود به سبک غذایی پیچیده و پرهزینه نیست. در واقع بسیاری از غذاهای روزمرهٔ ما به‌طور طبیعی از ترکیبات گیاهی تشکیل شده‌اند.}

^{۶. مضرات اقتصادی و محیط‌زیستی محصولات حیوانی}

^{۶.۱. مصرف بالای آب}

^{دامداری یکی از پرمصرف‌ترین صنایع از نظر آب است. برای تولید یک کیلو گوشت ممکن است هزاران لیتر آب مصرف شود. در مقابل، حبوبات معمولاً نیاز آبی بسیار پایین‌تری دارند. در کشوری مانند ایران که بحران آب جدی است، این مسئله اهمیت مضاعف دارد.}

^{۶.۲. مصرف بالای زمین}

^{تولید محصولات حیوانی نیازمند زمین‌های وسیع برای چَرا و تولید علوفه است. این باعث جنگل‌زدایی، فرسایش خاک و کاهش تنوع زیستی می‌شود.}

^{۶.۳. انتشار گازهای گلخانه‌ای}

^{دامداری یکی از بزرگ‌ترین منابع تولید متان است، گازی که قدرت گرمایش آن چندین برابر CO₂ است. این یعنی مصرف محصولات حیوانی هزینه‌های زیست‌محیطی سنگینی دارد که در نهایت به اقتصاد و سلامت جامعه برمی‌گردد.}

^{۷. مزایای مصرف منابع گیاهی جایگزین}

^{۷.۱. حبوبات: پروتئین بالا، هزینهٔ کم}

^{عدس، نخود، لوبیا، لپه و ماش منابعی ارزان و پرفایده‌اند. این‌ها علاوه بر پروتئین، مقدار زیادی فیبر و مواد معدنی دارند که در محصولات حیوانی یافت نمی‌شود.}

^{۷.۲. سویا: پروتئین قابل‌جایگزین}

^{سویا یکی از کامل‌ترین پروتئین‌های گیاهی است و قابلیت تبدیل به انواع غذاهای ساده و ارزان را دارد — از کتلت و برگر گرفته تا خوراک و ماکارونی.}

^{۷.۳. غلات کامل}

^{جو، بلغور، گندم کامل و برنج قهوه‌ای مواد مغذی فراوانی دارند و انرژی پایدار و طولانی‌مدتی را فراهم می‌کنند.}

^{۷.۴. سبزیجات}

^{ویتامین‌ها و آنتی‌اکسیدان‌های سبزیجات، سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کنند و از بیماری‌ها پیشگیری می‌کنند.}

^{۷.۵. میوه‌ها}

^{میوه‌ها به‌طور طبیعی شیرین هستند و نیاز به قندهای مصنوعی و تنقلات پرهزینه را کاهش می‌دهند.}

^{۸. جمع‌بندی: چرا وگان‌شدن از نظر اقتصادی منطقی است؟}

^{با کنار هم گذاشتن تمام بخش‌ها، نتیجه واضح است:}

^{هزینهٔ خرید محصولات گیاهی پایین‌تر است.}
^{هزینهٔ درمان بیماری‌های مرتبط با محصولات حیوانی کاهش می‌یابد.}
^{انرژی کمتری برای پخت‌وپز مصرف می‌شود.}
^{ضایعات غذایی کمتر است.}
^{هزینه‌های زیست‌محیطی و اقتصادی مرتبط با منابع حیوانی کاهش می‌یابد.}

^{و در نهایت، رژیم وگان علاوه بر کمک به سلامت فردی و جامعه، مالیات کمتری به زندگی تحمیل می‌کند.}

^{وگان‌شدن فقط یک انتخاب غذایی نیست؛ یک انتخاب اقتصادی، اخلاقی و پایدار است.}

^منابع

^{World Health Organization (WHO) – Reports on diet, chronic diseases, and the impact of saturated fats.}
^{Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO) – Publications on water usage, environmental impact of livestock, and global food systems.}
^{Harvard T.H. Chan School of Public Health – Articles on plant-based diets and chronic disease prevention.}
^{The Lancet – Studies on the environmental impact of animal agriculture and global nutrition recommendations.}
^{Institute for Agriculture and Trade Policy (IATP) – Reports on greenhouse gas emissions from industrial livestock.}
^{منابع تغذیه و سلامت دانشگاه‌های پزشکی ایران (مطالعات منتشر شده در حوزهٔ رژیم‌های گیاهی و بیماری‌های متابولیک).}