مرغ و سلامت قلب: نقش رژیم گیاهی در کاهش ریسک بیماری‌های قلبی

1404.08.27

Cinema Doost

^مقدمه

^{مرغ یا طیور به‌طور گسترده به‌عنوان یک گزینه «سالم‌تر» در مقایسه با گوشت قرمز شناخته می‌شود. بسیاری از خانواده‌ها تصور می‌کنند که مصرف مرغ به جای گوشت گاو یا گوسفند، ریسک بیماری‌های قلبی را کاهش می‌دهد — چرا که گوشت طیور پروتئین بالا دارد و چربی اشباع آن کمتر است. اما آیا این تصور همیشه درست است؟ آیا مصرف مرغ، به رغم مزایایی که دارد، کاملاً بی‌اثر بر سلامت قلب نیست؟ در این مقاله به بررسی پیامدهای مصرف مرغ بر سلامت قلب می‌پردازیم، اثبات می‌کنیم که حتی این گوشت به ظاهر «سالم» نیز ممکن است تأثیراتی برای سیستم قلبی–عروقی داشته باشد، سپس مضرات کلی‌تر استفاده از محصولات حیوانی را بررسی و نهایتاً مزایای جایگزین‌های گیاهی را بیان خواهیم کرد.}

^{پیامدهای مصرف مرغ بر سلامت قلب}

^{شواهد اپیدمیولوژیک و مطالعات انسانی}

^{اگرچه مرغ اغلب به عنوان جایگزینی بهتر برای گوشت قرمز در نظر گرفته می‌شود، اما برخی پژوهش‌ها ریسک قلبی–عروقی یا سایر پیامدهای سلامتی را با مصرف آن مرتبط کرده‌اند.}

^{۱. مطالعه مورد–شاهد در پاکستان}
^{در یک مطالعه مورد–شاهد بر بیماران مبتلا به بیماری عروق کرونری (CAD) در پاکستان، محققان دریافتند که مصرف مرغ (علاوه بر گوشت گاو و تخم‌مرغ) با افزایش قابل توجه ریسک بیماری عروق کرونری (قلبی) همراه است. PubMed این یافته مهم است، چون نشان می‌دهد حتی مصرف مرغ (نه فقط گوشت قرمز یا فرآوری شده) می‌تواند با بیماری قلبی مرتبط باشد.}

^{۲. مطالعه مصرف پروتئین طیوری در کنار پروتئین گیاهی و ماهی}
^{در یک بررسی که نگاه می‌کرد به ارتباط بین مصرف پروتئین از منابع مختلف (پروتئین طیوری، ماهی، گیاهی) و بروز بیماری قلبی، مشخص شد که مصرف پروتئین گیاهی و ماهی با کاهش ریسک بیماری قلبی همراه است، اما پروتئین طیوری (پولتری) نیز، در برخی مطالعات، رابطه‌ی معکوس یا خنثی دارد. PubMed به این معنی که جایگزینی برخی از منابع پروتئینی حیوانی با گیاهی ممکن است ایمن‌تر باشد، یا حداقل به همان اندازه موثر باشد.}

^{۳. تحلیل فرا‌مطالعاتی در مورد مرغ (پولتری) و بیماری قلبی}
^{در یک متاآنالیز سیستماتیک که جمع‌بندی از مطالعات کوهورت را انجام داد، نتیجه این بود که مصرف طیور «هیچ‌گونه ارتباط قوی و قابل توجهی» با افزایش خطر بیماری قلبی، سکته یا مرگ ناشی از بیماری قلبی نشان نمی‌دهد. PubMed در این تحلیل، زمانی که جایگزین کردن گوشت قرمز یا فرآوری‌شده با مرغ در نظر گرفته شد، جایگزینی منجر به کاهش مرگ‌و‌میر ناشی از بیماری قلبی شده بود. PubMed با این حال، نویسندگان همین متاآنالیز تأکید کردند که «اطمینان شواهد» (certainty of evidence) در برخی بخش‌ها پایین است، بنابراین نمی‌توان به‌طور مطلق ادعا کرد که مصرف مرغ ریسک قلبی را به صفر می‌رساند.}

^{مکانیسم‌های بیولوژیک چگونه مصرف محصولات حیوانی (از جمله مرغ) می‌تواند به بیماری قلبی منجر شود؟}

^{برای درک این که چرا حتی گوشت مرغ ممکن است ریسک قلبی داشته باشد، باید به مکانیسم‌های مولکولی و سلولی نگاه کنیم:}

^{۱. افزایش کلسترول LDL و لیپوتوکسیسیته}
^{مصرف محصولات حیوانی مانند گوشت و مرغ می‌تواند باعث افزایش سطح LDL (لیپوپروتئین با چگالی پایین) شود — چربی‌ای که به‌عنوان «کلسترول بد» شناخته می‌شود و یکی از عوامل اصلی در تشکیل پلاک‌های آترواسکلروتیک است. این افزایش LDL، به همراه چربی‌های دیگر، ممکن است به آسیب دیواره‌ عروق منجر شود. PubMed}

^{۲. فعال شدن مسیرهای التهابی و سیگنال‌دهی مدیاTORها}
^{طبق مطالعه‌ای سلولی، مصرف غذای حیوانی می‌تواند موجب افزایش انتقال اندوتوکسین‌ها (مثل لیپوپلی‌ساکارید‌ها) در سرم شود. این اندوتوکسین‌ها می‌توانند گیرنده‌هایی مانند TLR (گیرنده‌های Toll‑like) را در سلول‌های عروقی فعال کنند، که منجر به فرآیندهای التهابی مزمن در دیواره عروق می‌شود و خطر بیماری عروقی را بالا می‌برد. PubMed}

^{سیستم رنین–آنژیوتانسین}
^{مصرف محصولات حیوانی ممکن است بر سیستم رنین–آنژیوتانسین بدن تأثیر بگذارد، به ویژه افزایش سیگنال‌دهی گیرنده AT1R (گیرنده نوع ۱ آنژیوتانسین II)، که می‌تواند فشار خون را بالا ببرد و استرس عروقی را تشدید کند. PubMed}
^{تولید TMAO (تری‌مِتیلامین N‑اکسید)}
^{برخی از ترکیبات موجود در گوشت حیوانی، به ویژه کولین و کارنیتین، توسط باکتری‌های روده به تِمی به‌نام تری‌متیلامین (TMA) تبدیل می‌شوند و سپس در کبد به TMAO تبدیل می‌شوند. سطح بالای TMAO در خون با افزایش خطر بیماری قلبی عروقی ارتباط دارد، چون می‌تواند به فرآیندهای آترواسکلروز کمک کند. PubMed}

^{بنابراین، حتی اگر مرغ چربی اشباع کمتری نسبت به گوشت قرمز داشته باشد، برخی مسیرهای مولکولی خطرسازی هنوز می‌توانند فعال شوند، خصوصاً وقتی مصرف حیوانی زیاد یا مزمن باشد.}

^{مضرات مصرف محصولات حیوانی برای سلامت قلب و عروق}

^{مرغ تنها یک جزء از رژیم حیوانی است. وقتی به تصویر بزرگ‌تر نگاه کنیم، مضرات محصولات حیوانی گسترده‌تر و عمیق‌تر است:}

^{چربی اشباع بالا و کلسترول}
^{بسیاری از محصولات حیوانی (گوشت قرمز، لبنیات پرچرب، محصولات فرآوری‌شده) حاوی چربی اشباع و کلسترول‌اند که مستقیماً با افزایش LDL و خطر آترواسکلروز ارتباط دارند.}
^{التهاب مزمن}
^{غذاهای حیوانی می‌توانند فرآیند التهابی مزمن را در بدن تشدید کنند، نه تنها از طریق TLR بلکه از طریق سایر مسیرهای التهابی. این التهاب مزمن خود یک عامل خطر برای بیماری قلبی، دیابت و بیماری‌های متابولیک است. PubMed}
^{چربی حیوانی و مرگ ناشی از بیماری عروقی}
^{تحقیق جدیدی نشان داده است که چربی حیوانی (از شیر، تخم‌مرغ و سایر محصولات حیوانی) با افزایش مرگ‌و‌میر کلی و مرگ‌ ناشی از بیماری قلبی همراه است. American College of Cardiology+1 در مقابل، جایگزینی آن با چربی گیاهی باعث کاهش چشمگیر مرگ‌و‌میر و مرگ قلبی می‌شود.}
^{ترکیبات مضر فرایندی}
^{تولید محصولات حیوانی صنعتی غالباً با استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها، هورمون‌ها و سایر افزودنی‌ها انجام می‌شود که می‌توانند به سلامت کلی بدن فشار آورند. همچنین پختن گوشت در دمای بالا (کباب، گریل) می‌تواند ترکیبات سرطان‌زا ایجاد کند که اثرات قلبی نیز دارد.}
^{اثرات زیست‌محیطی و پیامدهای غیرمستقیم بر سلامت}
^{صنعت دام‌پروری یکی از بزرگ‌ترین عوامل انتشار گازهای گلخانه‌ای است، و ضربه آن به محیط‌زیست در بلندمدت ممکن است بارهای بیماری‌زایی را از طریق آلودگی، تغییرات آب‌وهوا و کاهش دسترسی به منابع طبیعی به سلامت عمومی وارد کند، که در نهایت بر بیماری‌های قلبی نیز تأثیر می‌گذارد.}

^{مزایای مصرف منابع گیاهی به‌جای محصولات حیوانی برای سلامت قلب}

^{اگر بخواهیم کاهش ریسک قلبی را هدف قرار دهیم، جایگزینی بخش یا تمام پروتئین حیوانی با گزینه‌های گیاهی یک گزینه قوی و علمی پشتیبانی‌شده است.}

^{کاهش ریسک بیماری قلبی با رژیم گیاهی}
^{یک متاآنالیز از مطالعات کوهورت نشان داده است که افرادی که به رژیم گیاهی پایبندی بیشتری داشته‌اند، نسبت به کسانی که حیوانات مصرف می‌کردند، ریسک پایین‌تری از بیماری قلبی (CVD) دارند. PubMed+1 در این بررسی، کسانی که بیشترین مصرف از منابع گیاهی داشتند، به میزان قابل توجهی خطر بروز CVD و بیماری عروق کرونری را کاهش داده بودند.}
^{بهبود پروفایل لیپیدی و کنترل وزن}
^{بررسی‌های جمع‌بندی و مرور فراگیر (umbrella review) نشان داده‌اند که رژیم‌های گیاهی (وگان یا گیاه‌خواری) با بهبود کلسترول خون، کاهش وزن، کاهش التهاب مزمن و کنترل قند خون همراه‌اند. PubMed}
^{جایگزینی چربی‌های حیوانی با چربی گیاهی}
^{مطالعات تازه‌ای نشان می‌دهد که جایگزینی چربی حیوانی با چربی گیاهی (مانند روغن‌های گیاهی، مغزها و دانه‌ها) می‌تواند باعث کاهش مرگ‌و‌میر ناشی از بیماری قلبی شود. American College of Cardiology چربی گیاهی علاوه بر این که حاوی اسیدهای چرب مفید (مانند امگا ۶ پلی‌اشباع و منو‌غیراشباع) است، اغلب دارای آنتی‌اکسیدان‌ها و ویتامین‌هایی است که اثر مثبت بر سلامت عروق دارند.}
^{مکانیسم‌های ضدالتهابی گیاهی}
^{ترکیب‌های فعال زیستی گیاهی مثل فیبر، فلاونوئیدها، پلی‌فنول‌ها و استرول‌های گیاهی می‌توانند فرآیند التهابی را کاهش دهند، رادیکال‌های آزاد را مهار کنند و در نتیجه از آسیب عروقی جلوگیری نمایند. این مکانیسم‌ها از عوامل مهم در کاهش خطر آترواسکلروز و ایجاد عروق سالم هستند. PubMed}
^{کاهش تولید TMAO}
^{وقتی پروتئین‌های حیوانی جایگزین پروتئین‌های گیاهی مانند حبوبات، مغزها و غلات کامل می‌شوند، منبع کولین و کارنیتین کاهش می‌یابد، بنابراین تولید TMAO نیز کاهش می‌یابد که ممکن است به کاهش ریسک قلبی کمک کند.}
^{مزایای عمومی زیست‌محیطی و پایداری}
^{رژیم‌های گیاهی نه تنها برای سلامت فردی مفیدند بلکه تأثیرات زیست‌محیطی کمتری دارند: مصرف کمتر آب، انتشار کمتر گازهای گلخانه‌ای و فشار کمتر بر منابع طبیعی. این مزایا به طور غیرمستقیم نیز می‌تواند به ارتقای سلامت عمومی و بهبود شرایط زیست‌محیطی که در آن جامعه‌ها زندگی می‌کنند، کمک کند.}

^{توصیه‌ها و راهکارهای عملی برای کاهش ریسک قلبی با استفاده از منابع گیاهی}

^{برای کسانی که نگران تاثیر مرغ یا دیگر محصولات حیوانی بر سلامت قلب خود هستند، چند راهکار عملی وجود دارد:}

^{کاهش مصرف مرغ و انواع گوشت حیوانی‌ به نفع منابع گیاهی}
^{می‌توانید به تدریج مصرف مرغ را کاهش دهید و آن را با حبوبات (لوبیا، عدس، نخود)، مغزها و دانه‌ها جایگزین کنید.}
^{استفاده از چربی‌های گیاهی به جای چربی حیوانی}
^{در آشپزی روزانه تلاش کنید روغن گیاهی مثل روغن زیتون، روغن آووکادو، روغن کنجد، مغزها و دانه‌ها را به جای چربی حیوانی (کره، چربی گوشت) استفاده نمایید.}
^{گنجاندن سبزیجات، غلات کامل و میوه‌ها در وعده‌های غذایی}
^{افزایش میوه، سبزیجات، غلات کامل (برنج قهوه‌ای، جو، گندم کامل) و دانه‌ها به برنامه غذایی کمک می‌کند تا فیبر، آنتی‌اکسیدان‌ها و ترکیب‌های مفید ضدالتهابی بیشتری دریافت شود.}
^{پیش از جایگزینی کامل، شروع تدریجی}
^{اگر مصرف مرغ یا گوشت حیوانی برایتان عادت طولانی‌مدت بوده، یک تغییر تدریجی (مثلاً هفته‌ای یک وعده گیاهی اضافه) کمترین فشار را بر سبک زندگی وارد می‌کند و احتمال موفقیت را افزایش می‌دهد.}
^{در صورت نیاز، مشورت با متخصص تغذیه}
^{اگر به دنبال ترکیب درست پروتئین گیاهی، چربی گیاهی و کالری مناسب هستید، مشورت با یک کارشناس تغذیه به شما کمک می‌کند برنامه‌ای سالم و حرفه‌ای بسازید.}

^{جمع‌بندی}

^{اگرچه مرغ معمولاً به‌عنوان گزینه‌ای «سالم‌تر» در میان انواع گوشت حیوانی شناخته می‌شود، اما این بدان معنا نیست که مصرف آن بدون ریسک برای سلامت قلب است. شواهدی از مطالعات اپیدمیولوژیک و مکانیسم‌های مولکولی نشان می‌دهند که مصرف مرغ ممکن است با بعضی ریسک‌های قلبی–عروقی مرتبط باشد، یا حداقل جایگزینی آن با منابع گیاهی، گزینه‌ای محافظه‌کارانه و علمی برای کاهش این ریسک است.}

^{مصرف گسترده‌تر محصولات حیوانی، نه فقط مرغ، با مشکلاتی مثل افزایش LDL، التهاب مزمن، تولید TMAO و تجمع چربی‌های مضر همراه است. برعکس، رژیم‌های گیاهی (سرشار از سبزیجات، غلات کامل، حبوبات، مغزها و میوه‌ها) نه تنها ریسک بیماری قلبی را کاهش می‌دهند، بلکه بهبود نمایه متابولیک، کنترل وزن، و کاهش مرگ‌و‌میر قلبی را به همراه دارند.}

^{بنابراین، انتخاب منابع تغذیه‌ای گیاهی به جای مصرف محصولات حیوانی می‌تواند یک استراتژی اثرگذار برای محافظت از قلب باشد — هم برای سلامت فردی و هم برای سلامت جمعی و محیط‌زیست. پیشنهاد می‌شود که تغییرات را به‌تدریج اعمال کرده و در صورت لزوم از راهنمایی متخصص تغذیه بهره بگیرید.}

^منابع

^{۱. Association of poultry consumption with cardiovascular diseases and all-cause mortality: a systematic review and dose–response meta-analysis of prospective cohort studies. PubMed}
^{۲. Association between Plant‑Based Dietary Patterns and Risk of Cardiovascular Disease: A Systematic Review and Meta‑Analysis. PubMed+1}
^{۳. Cardiovascular health and cancer risk associated with plant based diets: An umbrella review. PubMed}
^{۴. Substitution of animal-based with plant-based foods on cardiometabolic health and all-cause mortality: a systematic review and meta‑analysis. BioMed Central}
^{۵. Plant and Animal Fat Intake and Overall and Cardiovascular Disease Mortality. American College of Cardiology+1}
^{۶. The Impacts of Animal‑Based Diets in Cardiovascular Disease Development: A Cellular and Physiological Overview. PubMed}
^{۷. Plant‑based diet and its effect on coronary artery disease: A narrative review. PubMed}
^{۸. Dietary Habits of Patients with Coronary Artery Disease: A Case‑Control Study from Pakistan. PubMed}